ULAKBİM
Yüksek Başarımlı Hesaplama ve Veri Altyapıları
ACHIEVE
ACHIEVE Projesi, Avrupa Birliği yükseköğretim sisteminde bilgi teknolojileri, özellikle yüksek başarımlı hesaplama (YBH) alanında kaliteyi artırmayı hedefleyen stratejik bir girişimdir. Proje kapsamında, bulut ve ağ altyapılarına odaklanan, ileri düzey, çevresel açıdan sürdürülebilir ve verimli YBH sistemlerine yönelik uzmanlık alanlarını kapsayan çift diploma veren bir yüksek lisans programı geliştirilecektir. Bu programdan 150’nin üzerinde öğrencinin yararlanması öngörülmektedir. Yüksek lisans programına ek olarak, bulut, ağ altyapısı ve YBH konularında bağımsız çevrim içi öğrenme modülleri hazırlanacak; bu modüller aracılığıyla öğrenciler ve profesyoneller kendi hızlarında, esnek ve derinlemesine öğrenme fırsatlarına erişebilecektir.
TÜBİTAK ULAKBİM, TRUBA kaynaklarını kullanarak YBH alanında geliştirilecek eğitim modüllerinin hazırlanmasına katkı sunacaktır. Ayrıca, yüksek lisans programının ikinci yılı için planlanan staj programının tanımlanmasında ve eğitim süresince ihtiyaç duyulacak YBH altyapısının sağlanmasında aktif rol üstlenecektir. ACHIEVE Projesi, 1 Ekim 2024 tarihinde başlamış olup, 48 ay boyunca devam edecektir.
ULAKNET-3
ULAKNET-3 projesi ile, ULAKNET-2 projesi kapsamında kurulan elektronik haberleşme altyapısının genişletilerek, Türkiye’deki araştırmacılara yüksek kapasiteli, ulusal ve uluslararası bağlantılara sahip, yeni teknolojilerle uyumlu, esnek ve sürdürülebilir bir altyapı sunulması amaçlanmaktadır. Hâlihazırda ULAKNET’in omurga yapısı; Ankara, İstanbul ve İzmir ana toplama merkezleri ile bu merkezleri birbirine bağlayan üçgen omurga bağlantılarından ve proje kapsamında altyapı kurulumu tamamlanan İTÜ-Gebze hattı ile Eskişehir ve Konya toplama merkezlerinin ana omurgaya entegrasyonundan oluşmaktadır. ULAKNET-3 projesi kapsamında, mevcut altyapının yeniden tasarlanarak yeni merkezlerin dâhil edilmesi, daha yüksek kapasiteye sahip, daha geniş kapsama alanı sunan ve yeni teknolojilerin kullanımına olanak tanıyan esnek bir yapı oluşturulması hedeflenmektedir.
TRUBA 2024
TRUBA, TÜBİTAK ULAKBİM bünyesinde 2003 yılından bu yana faaliyet gösteren ulusal bir Yüksek Başarımlı ve Grid Hesaplama Merkezi olarak, bilimsel araştırmalar, mühendislik uygulamaları ve veri yoğun hesaplamalar için geniş ölçekli hesaplama ve veri depolama altyapısı sunmaktadır. 2023 yılı itibarıyla TRUBA sistemleri, 4.6 Pflops teorik CPU tabanlı ve 4.8 Pflops GPU tabanlı toplam hesaplama gücüyle hizmet vermektedir. 14.5 PByte’ı aşan veri depolama kapasitesi, farklı nesil işlemcilerden oluşan kümeler ve grafik işlemcili yapay zeka sistemleri ile desteklenen bu altyapı; akademi, kamu ve özel sektör kullanıcılarının erişimine açıktır. 2024 yılı başında devreye alınan yeni nesil veri merkezi ile birlikte ARF süper bilgisayarı ve yapay zeka kümeleri TRUBA altyapısına eklenmiş, bu sistemler Kasım 2024 Top500 listesinde dünya sıralamasına girmiştir.
TRUBA kaynakları yalnızca bireysel araştırmacılara değil, aynı zamanda TÜBİTAK ARDEB, BAP ve TEYDEB gibi programlar kapsamında yürütülen ulusal projelere de destek sunmaktadır. 2024 yılı itibarıyla TRUBA sistemlerinden faydalanan araştırmacı sayısı 7000’e ulaşırken, desteklenen toplam proje sayısı 214 olmuştur. Bu projeler; fizik, kimya, sismoloji, biyoenformatik, yüksek enerji fiziği, yapay zeka ve büyük dil modelleri gibi çok çeşitli alanları kapsamaktadır. Ayrıca, Avrupa Birliği projeleri çerçevesinde federe bulut ve yüksek başarımlı büyük veri analiz hizmetleri sağlanmakta; araştırmacılar MareNostrum-5 gibi Avrupa’nın önde gelen süper bilgisayarlarından da yararlanabilmektedir. TRUBA, altyapısını sürekli geliştirerek Türkiye’deki bilimsel üretimi ve uluslararası rekabet gücünü artırmayı hedeflemektedir.
TRUBA 2023
Türk Ulusal Bilim e-Altyapısı (TRUBA) Güçlendirme Projesi, Türkiye’de faaliyet gösteren araştırmacıların ve yürütülmekte olan ulusal ve uluslararası projelerin yüksek başarımlı hesaplama, dağıtık hesaplama ve bilimsel veri ambarı ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlamaktadır. Bu proje, TR-Grid Araştırma e-Altyapısının Güçlendirilmesi (TR-GridReIS) projesinin geliştirilmiş ve kapsamı genişletilmiş bir devamı niteliğindedir. Proje süresince, TR-GridReIS kapsamında idari ve teknik düzeyde oluşturulan altyapı ve motivasyon daha da güçlendirilerek sürdürülecek; Türkiye’deki araştırmacıların kullanımına sunulacak hesaplama ve depolama kaynaklarının Avrupa’daki önde gelen merkezlerle kıyaslanabilir düzeye ulaştırılması hedeflenecektir.
EUROCC-2 ve EuroCC4SEE
EuroHPC Ortak Girişimi (EuroHPC JU), Avrupa’yı süper bilgi işlem alanında dünya lideri yapmak amacıyla Avrupa Birliği ve üye ülkelerin ortaklığıyla 2018 yılında kurulmuştur. Merkezi Lüksemburg’da bulunan bu girişim, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 34 Avrupa ülkesini bir araya getiren stratejik bir yapılanmadır. Türkiye, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın 2019 yılında gerçekleştirdiği resmi katılımla bu yapının aktif bir üyesi haline gelmiştir. EuroHPC JU, rekabetçi ve yenilikçi süper bilgisayar sistemleri, kuantum hesaplama, veri altyapısı ve destek servislerini kapsayan Avrupa çapında güçlü bir ekosistem oluşturmayı hedeflemektedir. Bu kapsamda, Yapay Zeka Fabrikaları (AI Factories) gibi girişimlerle Avrupa’nın yapay zeka alanında da küresel rekabet gücünü artırması amaçlanmaktadır. Türkiye, BSC Yapay Zeka Fabrikası (BSC-AIF) projesine İspanya, Portekiz ve Romanya ile birlikte ortak olarak katılım sağlamış; bu proje aracılığıyla kamu ve endüstride yürütülen yapay zeka uygulamalarının hızlandırılmasına katkı sunmaktadır.
EuroHPC JU’nun amaçlarını uygulamaya dönüştüren temel projelerinden biri olan EuroCC Projeleri (devam niteliğindeki fazlarıEuroCC2 ve EuroCC4SEE), üye ülkelerde Ulusal Yetkinlik Merkezleri (NCC) kurulmasını öngörmekte ve bu merkezler aracılığıyla yüksek başarımlı hesaplama (YBH), büyük veri analitiği ve yapay zekâ konularında farkındalık yaratmayı, kullanıcı yetkinliklerini artırmayı ve süper bilgisayar kaynaklarının daha etkin kullanımını teşvik etmeyi hedeflemektedir. Türkiye’de bu faaliyetler, TÜBİTAK ULAKBİM koordinasyonunda, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sabancı Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi Ulusal Yüksek Başarımlı Hesaplama Merkezi (UHeM) iş birliğiyle yürütülmektedir. NCC Türkiye, eğitim programları, danışmanlık hizmetleri ve vaka çalışmaları yoluyla akademi, kamu ve sanayi temsilcilerine doğrudan destek sağlamaktadır. Özellikle KOBİ’lerin YBH ve yapay zeka gibi alanlardaki problemlerine çözüm üretmeyi amaçlayan vaka çalışmaları, TRUBA ve UHeM altyapıları üzerinden sunulan kaynaklarla desteklenmiş; 3 ila 12 ay süren bu projeler sayesinde firmalara hem teknik hem akademik rehberlik ücretsiz olarak sağlanmıştır.
EUMaster4HPC
EUMaster4HPC, Avrupa genelinde yüksek başarımlı hesaplama (YBH) alanında sunulan ilk Avrupa yüksek lisans programıdır. EuroHPC Ortak Girişimi tarafından finanse edilen bu program, Avrupa’daki önde gelen üniversiteler, araştırma merkezleri ve sanayi ortaklarını bir araya getirerek, YBH alanında yetkin ve nitelikli uzmanlar yetiştirmeyi amaçlamaktadır. Orta Doğu Teknik Üniversitesi alt yüklenicisi olarak projede yer alan TÜBİTAK ULAKBİM, ilgili projenin yaygınlaştırma faaliyetlerinde yer almaktadır.
GraspOS
GraspOS, Avrupa Birliği’nin Horizon Europe programı kapsamında finanse edilen ve 1 Ocak 2023 tarihinde başlatılan üç yıllık bir projedir. Proje, açık bilim uygulamalarını teşvik eden ve sorumlu araştırma değerlendirme sistemlerini destekleyen bir veri altyapısı geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu hedef doğrultusunda, GraspOS, Avrupa Açık Bilim Bulutu (EOSC) ekosistemini genişletmeyi ve araştırma değerlendirme süreçlerinde daha şeffaf, kapsayıcı ve etkili yöntemler sunmayı hedeflemektedir. Proje, 18 farklı ülkeden ortakların katılımıyla yürütülmekte olup, Türkiye’den TÜBİTAK ULAKBİM de bu konsorsiyumda yer almaktadır. GraspOS, açık bilim ve sorumlu araştırma değerlendirme uygulamalarını benimseyen bir topluluk oluşturmayı ve bu alandaki politika reformlarını desteklemeyi hedeflemektedir.
IMagine
1 Eylül 2022 tarihinde başlayan ve toplam 36 ay süreyle devam edecek olan iMagine Projesi’ne, TÜBİTAK ULAKBİM, EGI.eu organizasyonu altında alt yüklenici olarak katkı sunmaktadır. Proje kapsamında kurulması ve işletilmesi planlanan yapay zekâ platformuna yönelik olarak, hesaplama ve veri depolama kaynaklarının sağlanması ile bu altyapının hayata geçirilmesi ve sürdürülebilir bir şekilde işletilmesine yönelik teknik destek verilmektedir.
EuroScienceGateway
EuroScienceGateway, Avrupa Birliği’nin Horizon Europe programı kapsamında desteklenen ve araştırma topluluklarının bilimsel iş akışlarını daha erişilebilir, tekrarlanabilir ve ölçeklenebilir hale getirmeyi amaçlayan bir projedir. Proje, çeşitli bilimsel disiplinlerde çalışan araştırmacıların ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde, bulut ve yüksek başarımlı hesaplama (YBH) altyapılarına entegre edilmiş kullanıcı dostu veri analiz platformları sunmayı hedeflemektedir. FAIR veri ilkeleri doğrultusunda yürütülen proje, Avrupa Açık Bilim Bulutu (EOSC) ekosistemi ile tam uyum içinde çalışacak şekilde tasarlanmıştır.
1 Eylül 2022 tarihinde başlamış ve 36 ay sürecek olan olan EuroScienceGateway Projesi’ne TÜBİTAK ULAKBİM ortak olarak katılmaktadır. Projede Avrupa genelinde, Biyoinformatik alanında araştırmacılara destek olan Galaxy ağı ve alt yapısını sağlayan Pulsar ağının genişletilmesi ve geliştirilmesi konusunda destek olunacaktır.
RI-SCALE
RI-SCALE Projesi, Avrupa Birliği’nin Horizon Europe programı kapsamında finanse edilen ve 1 Mart 2025 tarihinde başlatılan üç yıllık bir girişimdir. EGI Foundation koordinatörlüğünde yürütülen bu proje, Avrupa genelinde 29 ortak kuruluşun iş birliğiyle, araştırma altyapılarının (RIs) büyük ve karmaşık veri kümelerinden daha etkin şekilde yararlanabilmesini amaçlamaktadır. Projenin temel hedefi, Scalable Data Exploitation Platforms (DEPs) olarak adlandırılan veri işleme platformlarının geliştirilmesidir. Bu platformlar, bilimsel verileri önceden yapılandırılmış yapay zeka araçları ve güçlü hesaplama kaynaklarıyla bir araya getirerek, araştırma altyapılarının veri analiz kapasitesini artırmayı hedeflemektedir. Bu sayede, bilim insanları ve endüstri paydaşları, çevresel ve biyomedikal bilimler gibi çeşitli alanlarda daha etkili ve yenilikçi araştırmalar gerçekleştirebilecektir. ENES, EISCAT, BBMRI ve Euro-BioImaging gibi bilimsel komüniteler özelinde gerçekleştirilecek çalışmalarda EGI, EuroHPC JU, EOSC ve Gaia-X ile iş birliği ile mevcut hesaplama ve veri paylaşımı altyapılarından faydalanacaktır.
BSC-AIF
Avrupa süper bilgi işlem ekosistemi kapsamında, mevcut süper bilgisayar altyapılarının yapay zekâ (YZ) odaklı olarak güncellenmesi ve bu altyapıların özellikle KOBİ’ler, start-up’lar ve kamu kurumları gibi kullanıcılar tarafından daha etkin biçimde kullanılmasını desteklemek amacıyla Avrupa Komisyonu tarafından AI Factory Projesi başlatılmıştır.
Bu girişime Türkiye, MareNostrum 5 konsorsiyumuna hâlihazırda ortak olması sayesinde katılım sağlamıştır. Türkiye’yi temsilen projede yer alan TÜBİTAK ULAKBİM, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından desteklenmektedir. Konsorsiyumun sunduğu BSC-AIF (Barcelona Supercomputing Center – AI Factory) projesi, Avrupa Birliği tarafından desteklenmeye hak kazanan ilk yedi AI Factory girişiminden biri olmuştur.
Proje kapsamında Türkiye’de yürütülen faaliyetler, yapay zekâ alanındaki ulusal kapasitenin artırılmasını hedeflemektedir. Bu doğrultuda:
- Süper bilgisayar altyapılarının etkin kullanımı için yazılım ve kullanıcı desteği sağlanacak,
- Yönetici düzeyinden teknik personele kadar uzanan eğitim programları düzenlenecek,
- Özellikle sanayi kuruluşları başta olmak üzere, YZ alanında faaliyet gösteren tüm paydaşlara teknik danışmanlık sunulacaktır.
Ayrıca, hem ulusal hem de Avrupa Birliği düzeyindeki yapay zekâ stratejileri yakından izlenerek, belirlenen hedeflerin gerçekleştirilmesine katkı sağlanması amaçlanmaktadır.
ULAKBİM Üniversite Bilişim Altyapıları
Üniversitelerin bilişim altyapılarını olası felaket senaryolarına karşı koruma altına almayı hedefleyen “Üniversite Altyapıları Felaket Kurtarma Merkezi Projesi”, 2024 yılında Strateji ve Bütçe Başkanlığı (SBB) tarafından desteklenmiştir. İki aşamalı olarak planlanan projenin ilk aşamasında, üniversitelerin sahip olduğu kritik verilerin bir yedeğinin TÜBİTAK ULAKBİM bünyesinde güvenli bir şekilde saklanması hedeflenmektedir. Bu kapsamda, öncelikli olarak 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen depremden etkilenen 16 devlet üniversitesine hizmet sunulacak; sonrasında ise proje, tüm üniversitelere yaygınlaştırılarak ülke genelindeki yükseköğretim kurumlarının bilişim altyapılarında veri yedekliliği sağlanacaktır.
Projenin ikinci aşamasında ise, yalnızca verilerin değil, aynı zamanda hizmetlerin de yedeklenmesi amaçlanmaktadır. Böylece, olası bir afet durumunda, üniversitelerin kritik bilişim sistemlerinin belirlenen süreler içerisinde güvenli bir lokasyonda bulut tabanlı altyapılar üzerinden çalışır duruma getirilmesi mümkün olacaktır. Bu sayede, üniversitelerin kesintisiz hizmet sunma kapasitesi artırılarak, felaket anlarında oluşabilecek bilgi kaybı ve hizmet kesintileri en aza indirilecektir.
ULAKBİM Üniversite Bilişim Altyapıları Projesi (ULAKFKM), 6 Şubat 2023 depremlerinin ardından bazı üniversitelerde veri kaybı yaşanması ve yeterli yedeklerinin bulunmaması nedeniyle ortaya çıkan kritik ihtiyaç üzerine geliştirilmiştir. Bu durum, sistem odaları hasar gören üniversitelerde, sistemlerin yeniden çalışır duruma getirilmesi için güvenli ve erişilebilir veri yedeklerine duyulan ihtiyacı açıkça ortaya koymuştur. Strateji Bütçe Başkanlığı (SBB) tarafından bu ihtiyacın karşılanması amacıyla desteklenerek ULAKBİM bünyesinde 2024 yılı Ocak ayında proje çalışmalarına başlanmıştır. Projenin ilk aşamasında deprem bölgesinde bulunan üniversitelerin ULAKFKM’ye veri kopyalaması hedeflenmiştir. 2025 yılı Şubat ayı itibarıyla sistem hizmet vermeye başlamıştır. Proje toplamda üç yıl olmakla beraber 2026 yılı bitimine kadar hedeflenen adımlar;
- Türkiye’deki diğer üniversitelerin de projeden yararlanması için kapasite genişletme çalışmaları yapılması
- Verilerini ULKFKM’de ayağa kaldırmak isteyen üniversiteler için bulut ortamında sunucu altyapısı kurulması
Güncel durumda ULAKFKM’den yararlanmak isteyen deprem bölgesi üniversiteleri aşağıdaki mail adresi aracılığı ile ULAKFKM ekibiyle iletişime geçebilirler.
İletişim: ulakfkm@ulakbim.gov.tr
